تحولات خانوار در ایران

خانوار کوچک ترین واحد اجتماعی است و از این جهت که اعضای یک خانوار لزوماً با یکدیگر نسبت خویشاوندی ندارند از خانواده متمایز می شود. در معیار بین المللی خانوار شامل افرادی است که در امرار معاش و خوراک اصلی روزانه شریک و سهیم هستند. در مجموعه ی اصول و توصیه های سازمان ملل برای سرشماری های نفوس و مسکن (۲۰۱۰) تعریف خانوار به صورت زیر بیان شده است:  »مفهوم خانوار براساس ترتیباتی است که برای اشخاص به طور فردی یا گروهی اتخاذ کرده اند تا غذا و سایر نیازهای زندگی خود را تأمین نمایند. خانوار ممکن است: الف- یک نفره باشد، یعنی یک نفر در مورد تأمین غذا و سایر نیازهای زندگی خود بدون شرکت هیچ فرد دیگری چاره اندیشی کند. ب- چند نفره باشد، یعنی گروهی مرکب از دو نفر یا بیش تر با هم زندگی می کنند با هم در مورد تأمین غذا و سایر نیازهای زندگی خود چاره اندیشی کنند. اشخاص عضو این گروه ممکن است درآمدهایشان را بین خود تقسیم کند و بودجه مشترکی در حدی بزرگ تر یا کوچک تر داشته باشند. این افراد ممکن است دارای رابطه ی خویشاوندی باشند یا نباشند و یا ترکیبی از خویشاوند و غیرخویشاوند باشند.« بر اساس تعریف مرکز آمار ایران  در مورد انواع خانوارها، خانوارمعمولی از چند نفر تشکیل می شود که با هم در یک اقامتگاه زندگی می کنند، با یکدیگر هم خرج هستند و معمولاً با هم غذا می خورند. در مواردی خانوار معمولی می تواند یک نفره باشد.« با توجه به اهمیت ساختار خانوار و تغییرات آن طی نیم قرن اخیر، این مطالعه با استفاده از نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن کشور به بررسی تحولات خانوار می پردازد. مطالعه ی آمار و ارقام حاکی از آن است که از سال ۱۳۳۵ تاکنون تحولات عمده ای در ساختار خانوار ایرانی بوجود آمده است. افزایش تعداد جمعیت جوان منجر به افزایش تعداد ازدواج ها و در نتیجه تشکیل خانواده های نوپا و مستقل هسته ای شده، در نتیجه بعد و رشد خانوار را تحت تأثیر قرار داده است. در دهه ی اخیر با شکسته شدن خانوارها، کوچک تر شدن متوسط بعد خانوار و در نتیجه روند افزایشی رشد خانوارها مشاهده می شود.